به گزارش «خبرنامه دانشجویان ایران»؛ لهستان اعلام کرده است که روسیه بیش از صدهزار نیرو در مرز اوکراین مستقر کرده است و به دنبال حمله نظامی به کیف است، مسکو برنامه ریزی برای این موضوع را رد کرده است ولی ایالات متحده و متحدانش در ناتو احتمال جنگ را جدی گرفته اند و برای آن آماده میشوند.
بیشتر بخوانید: خرس‌های خشمگین حمله می‌کنند؟/ چرا روسیه به اوکراین حمله همه‌جانبه نمی‌کند؟
بحران اوکراین مسئله ای چند وجهی است و ریشه های آن بسیار عمیق تر است، از تلاش های این کشوربرای پیوستن به ناتو که بارها و بارها توسط روسیه نسبت به آن هشدار داده شده است، تا ممنوعیت فعالیت برخی رسانه های روسی زبان و حتی استفاده از زبان روسی در اوکراین به ویژه پس از الحاق شبه جزیره کریمه به روسیه.
مهمترین مسئله ای که برای روسیه وجود دارد دریافت ضمانت های امنیتی لازم درباره عدم گسترش ناتو به شرق و عدم عضویت کشورهای سابق اتحاد جماهیر شوروی- به طور خاص اوکراین- در آن است و دیگر موضوع که محل بحث روسها است، کاهش نیروها و تجهیزات ناتو در مرزهای بالتیک است که روسیه آنرا یک تهدید بالقوه میداند، این اتفاق پس از بحران سال2014 رخ داد و کشورهای عضو پیمان آتلانتیک شمالی(ناتو) برای تقویت توان بازدارندگی خود اقدام به این کار کردند.
همانطور که تقریبا مشخص بود و وزیر خارجه روسیه نیز پیش از دریافت پاسخ کتبی اعلام کرده بود که در صورتی که پاسخ ایالات متحده منافع روسیه را تامین نکند روسیه اقدامات تهاجمی تری را انجام خواهد داد، پاسخ ایالات متحده شامل مواردی دیگر از نگرانی های روسیه بود و عدم عضویت اوکراین در ناتو یا کاهش نیروها در بالتیک را کاملا رد کرده بود و این مسئله دیپلماسی را بیش از پیش دشوار کرده است. نکته ای که در اینجا وجود دارد عدم کارایی روند مینسک و فرمت نورماندی(با حضور آلمان و فرانسه) است، در واقع روسها به دنبال توافق مستقیم از طریق کانال ایالات متحده هستند و معتقدند از این طریق احتمال موفقیت دیپلماسی بیشتر است. پوتین ملاقات با ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین را نوعی تحقیر تلقی میکند، اما اگر به معنای نشستن بر سر یک میز با رئیس جمهور بایدن برای امضای توافق باشد، این توهین ممکن است قابل تحمل تر باشد بخصوص که آنچه برای پوتین و روسیه مهم است تامین منافع حداکثری است و درایت و هوشمندی و تصمیمات سیاسی پوتین همواره در این راستا بوده است.
تا به این جا بنظر مسیر دیپلماسی شکست خورده است و مسئله اوکراین در حال پیچیده تر شدن است بخصوص با گسترش عملیاتهای فنی و سایبری و ارائه اطلاعات نادرست توسط رسانه ها و شبکه های اجتماعی منتسب به روسیه که به دنبال افزایش فشار بر اوکراین است، موضوعی که رئیس جمهور زلینسکی در مصاحبه جمعه شب خود به درستی به آن اشاره کرد که جنگ و بحران داخلی در حال حاضر بیشتر از تهدید نظامی روسیه اوکراین تحت تاثیر قرار داده است و گروه های خرابکار طرفدار روسیه در حال برنامه ریزی برای جنگ داخلی هستند و البته روسیه بازهم این موضوع را رد کرده است. اوکراین در همه گیری کرونا نیز از نظر اقتصادی آسیب دیده است و افزایش تورم و بیکاری منجر به شکل گیری نارضایتی عمومی شده است، هرچند رئیس جمهور بایدن وعده کمک مالی به اوکراین داده است ولی به گفته رئیس جمهور این کشور، اوکراین برای بهبود اوضاع اقتصادی بیش از 5میلیارد دلار سرمایه نیاز دارد. همچنین نکته حائز اهمیت دیگر این است که اگر بین روسیه و اوکراین جنگی رخ دهد خط لوله گاز روسیه که از اوکراین عبور میکند و درآمدی بیش از 7 میلیارد دلار سالانه برای اوکراین دارد نیز دیگر نخواهد بود بخصوص با وجود خط لوله نورد استریم2، بنابراین اوکراین به خوبی واقف است که جنگ میتواند تبعات بلند مدت ژرفی بر اقتصاد این کشور بگذارد.
دشمن مشترک عامل اتحاد ناتو؟
ناتو که پس از خروج فضاحت بار آمریکا از افغانستان که برخی از سیاست مداران آنرا بزرگترین شکست ناتو عنوان کردند و قریب18 ماه پس از صحبت های رئیس جمهور فرانسه که شرایط ناتو را به مرگ مغزی تشبیه کرده بود رخ داده بود به خوبی شکاف های بین اعضا را نمایان ساخته است، همین موضوع باعث شده است که ماکرون بخواهد که سازمان امنیت جمعی اروپا به طور مستقل با روسیه وارد گفتگو شود که بنظر این موضوع چندان مطلوب کرملین نیست. امروز روسیه ناتو را به یک چالش بزرگ کشانده است و این دشمن مشترک اروپا و آمریکا میتواند زمینه ساز اتحاد اعضا شود چرا که همگی یک دشمن مشترک دارند و موضع گیری های اعضا نیز به خوبی موید این نکته است هرچند رئیس جمهور کرواسی مواضعی تند و مخالف داشت ولی نخست وزیر این کشور با بیان اینکه حفظ تمامیت ارضی اوکراین مهم است سعی در مدیریت اوضاع کرد. و یا موضع تقریبا نرم آلمان که اعلام کرده است سلاح کشنده به اوکراین نخواهد داد و تحویل5000 کلاه خود آهنی به اوکراین را پیامی واضح از حمایت آلمان از اوکراین اعلام کرد.
مسئله ای که مشخص است این است که ناتو و ایالات متحده در اوکراین نخواهند جنگید زیرا این کشور عضو ناتو نیست و حمایت های مردمی هرچند از جنگ با روسیه وجود دارد ولی ظرفیت های اقتصادی به اندازه کافی نیست و این موضع را زلینسکی نیز هرچند دیر اما پذیرفته است. نیروهای ناتو بیشتر در مواضع شرقی یعنی بالتیک مستقر خواهند شد تا در صورت گسترش درگیری ها به خوبی بتوانند وارد عمل شوند. ولی رویکرد ناتو به نظر افزایش هزینه ها به روسیه از طریق تجهیز گسترده ارتش اوکراین که بصورت گسترده ای در حال انجام است، از موشک های ضد تانک تا لانچرهای آفندی کوتاه برد و آموزش های جنگ شهری و پارتیزانی که توسط نیروهای بریتانیایی و آمریکایی بصورت گسترده در حال انجام است و البته آموزش و حمایت های پشت جبهه و اطلاعاتی کانادا در کنار تنبیه های اقتصادی برای روسیه است، بخصوص عدم فعال سازی نورد استریم2 یا کاهش واردات گاز از روسیه با جایگزینی قطر و شاید حتی در افقی دورتر واردات گاز ایران در صورت به نتیجه رسیدن برجام از گزینه های افزایش هزینه برای روسیه و مجاب شدن این کشور به عدم حمله و برگزیدن دیپلماسی باشد.
روسیه بلوف میزند؟
روسیه برای رسیدن به اهداف خود معمولا یک نبرد تمام عیار و سریع را پیش میگیرد موضوعی که در سال2014 رخ داد و آنها به سرعت کریمه را به خاک خودشان ملحق کردند. در این ساالها نیز نبرد سایبری و کمپین هماهنگ اطلاعات نادرست توسط روسیه در حال انجام است هرچند با آشنایی مردم اوکراین با آن تا حد زیادی اثر گذاری خود را از دست داده است اما همچنان بعنوان اهرم فشار و ابزار نا آرام کردن بخش هایی از اوکراین کاربرد خود را دارد.
البته روسیه همواره این موضوع را رد کرده است و خود را همراه و خیرخواه اوکراین معرفی کرده است و این دست تحلیل و اخبار را منتسب به غرب و در راستای روسیه هراسی و توجیه فعالیت های نظامی ناتو میداند هرچند مردم اوکراین بعد از دست دادن مناطق مهمی از دونباس که معادن زغال سنگ بوده است و منجر به تضعیف اقتصاد اوکراین شد، چندان به روسها خوش بین نیستند و بر اساس یک نظرسنجی که در دسامبر 2021 توسط موسسه بین المللی جامعه شناسی کیف انجام شد، 58 درصد از مردان اوکراینی و تقریبا 13 درصد از زنان اعلام کردند که آماده به دست گرفتن اسلحه هستند. 17 درصد و 25 درصد دیگر گفتند که از راه های دیگر مقاومت خواهند کرد و این یعنی روسیه با یک اوکراین سرسخت روبه رو خواهد شد.
روسیه منابع نظامی کافی برای نفوذ به خاک اوکراین را ایجاد کرده است. اما بعید است که بتواند کل کشور را تصاحب کند و مهمتر از آن، با توجه به چشم انداز مقاومت مسلحانه شدید اوکراین، نمیتواند آن را برای دوره مهمی حفظ کند. اما چندین گزینه دارد که از طریق آنها می توان یک حمله سنجیده را انجام دهد.
شرق: روسیه می تواند به راحتی عملیات گسترده ای را از شرق استان دونباس که از شبه نظامیان محلی حمایت می کند، آغاز کند. بخش عمده ای از تشکیلات نظامی آن در این منطقه است. مشکل این است که شهرهای اصلی که مسکو می تواند برای تصرف آنها تلاش کند، خارکف و دنیپرو، بسیار پرجمعیت هستند و تصرف آنها دشوار است و گرایشات ضد روسی در آنها بیش از پیش تقویت شده است.
جنوب: سرزمین های دریای سیاه هدفی وسوسه انگیز برای استراتژیست های روسی خواهد بود. تصرف این منطقه باعث قطع دسترسی اوکراین به دریا و اتصال نیروهای روسیه از دونباس به ترانس نیستریا - منطقه تحت اشغال روسیه در مولداوی، در غرب اوکراین می شود. روسیه می تواند نیروهای شرقی خود و همچنین نیروهای از پیش مستقر شده را در کریمه روانه میدان نبرد کند. تحلیلگران معتقدند که دفاع ساحلی در غرب کریمه کاملاً در معرض حمله قرار دارد. اما روسیه باید شهرهای ماریوپل، در شرق، و اودسا، در غرب را تصرف کند، جایی که مردم به احتمال زیاد به شدت در برابر اشغال روسیه مقاومت خواهند کرد
شمال: کیف، پایتخت اوکراین، کمتر از 100 کیلومتر با مرز بلاروس فاصله دارد، جایی که روسیه نیروهایی دارد که تمرین‌های مشترکی با نیروهای بلا روس را انجام می‌دهند. الکساندر لوکاشنکو، رئیس جمهور بلاروس اخیراً اعلام کرد که کشورش "در صورت وقوع جنگ کنار نخواهد رفت"، و این یعنی روسیه از نیروهای بلاروس نیز میتواند به خوبی بهره ببرد.
غرب: شاید غافلگیر کننده ترین مسیری که از آن یک تهاجم جدید به اوکراین می تواند حاصل شود. پنتاگون اخیراً ابراز نگرانی کرده است که یک عملیات با پرچم دروغین(False flag) کرملین از ترانس نیستریا - منطقه روسی زبان مولداوی که مسکو از زمان فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در آنجا نیروهای خود را نگه داشته است ممکن است رخ دهد در حالیکه عملیات اصلی میتواند از نقاط دیگر انجام شود.
بنابراین روسیه تنوع حمله و انتخاب ها را دارد و عامل مهمی که این برتری را کم رنگ میکند، اول زمان است که به نفع اوکراین است و منجر به تجهیز شدن نیروها و جلوگیری از فرایند غافلگیری شده است و دیگری اوکراین در بازه زمانی هشت ساله سعی در تقویت ستون فقرات نیروهای نظامی خود کرده است و توان و نفرات خود را به طور چشم گیری افزایش داده است و تا حد زیادی آماده یک نبرد با روسیه در جبهه های مختلف است.
جان میرشایمر، محقق آمریکایی، استدلال میکند که «جنگ تنها در صورتی رخ می‌دهد که تصمیم‌گیرندگان معتقد باشند که اقدام نظامی نسبتاً بدون خطر خواهد بود و هزینه‌های آن بسیار کم است». هیچ یک از این شرایط در حال حاضر برای روسیه صدق نمی کند. بنابراین، بازدارندگی(از طریق تجهیز و آموزش نظامی)با مجازات(تحریم) ممکن است کارساز باشد و البته تصمیمات سیاسی مهمی که در این روزها و هفته ها توسط مسکو، کیف و واشنگتن اتخاذ میشود تعیین کننده آینده این بحران است که سرانجام تبدیل به یک جنگ تمام عیار و شاید با محاسبات اشتباه طرفین حتی تبدیل به یک جنگ هسته ای شود بخصوص تهدید روسیه مبنی بر استقرار سلاح های هسته ای غیر استراتژیک در مرزها، و یا اینکه دیپلماسی راه خود را خواهد یافت و گفتگوی دیپلمات ها بر درگیری ژنرال ها غلبه خواهد کرد؟
گزارش از امین گودرزوند - پژوهشگر اوراسیا
